Ngọn bút chiến đấu

Để đáp ứng nhu cầu thông tin của xã hội trong thời đại thông tin và hội nhập, để đảm bảo quyền được thông tin của người dân, báo chí đang đứng trước những đòi hỏi ngày càng gay gắt. Có thể nói, chưa bao giờ, cuộc đấu tranh trên mặt trận chính trị - tư tưởng và văn hoá lại diễn ra phức tạp, nhạy cảm và quyết liệt như hiện nay. Nhân Ngày báo chí Cách mạng Việt Nam 21-6 năm nay, Vietnamnet trân trọng giới thiệu bài viết Ngọn bút chiến đấu của nhà báo Hồ Quang Lợi.

Sau 25 năm đổi mới, đất nước đang bước vào một thời kỳ phát triển mới. Mặc dù vậy, nhìn sự phát triển đó trong tiến trình chung của khu vực và thế giới, nước ta vẫn chưa thoát khỏi nguy cơ tụt hậu, thậm chí tụt hậu ngày càng xa hơn. Còn nếu nhìn trực diện vào thực trang xã hội và đất nước vào thời điểm này, chúng ta vừa nhìn thấy những cơ hội lớn đang mở ra, nhưng đồng thời cũng cảm nhận rõ hơn những khó khăn thách thức không hề nhỏ.

Nhân dân cần gì?
Câu hỏi này đang là điều day dứt và thôi thúc khôn nguôi đối với những người cầm bút. Đối với nhiều người dân, chuyện cơm áo, học hành, chữa bệnh... vẫn là một cuộc vật lộn khắc nghiệt thường ngày. Đây đó, bất công xã hội, vi phạm dân chủ, những cảnh đời oan trái vẫn là một hiện thực nhức nhối.

Đất nước phồn vinh, nhân dân hạnh phúc là khát vọng muôn đời của nhân dân ta, nhưng trên con đường tiến tới cái đích cao quý đó, chúng ta còn phải băng qua nhiều chặng đường chông gai. Cuộc kiến tạo vĩ đại này đang diễn ra như một cuộc chiến đấu trường kỳ mà sự bộn bề công việc và dồn nén thế sự đòi hỏi tinh thần vào cuộc ngày một gấp gáp và nóng bỏng hơn. Trong một thế giới đang cuồn cuộn báo dông, biến đổi từng ngày, tác động mạnh mẽ vào đời sống tinh thần và tâm lý xã hội, thì đương nhiên cuộc đấu tranh trên mặt trận chính trị- tư tưởng đang diễn ra ngày một phức tạp, cam go và quyết liệt. Những người làm báo bước vào cuộc chiến đấu đó như những người lĩnh ấn tiên phong. Hơn 120 tác phẩm được trao Giải báo chí quốc gia năm 2011 đúng vào ngày 21-6 càng cho thấy rõ điều đó.

Tô hồng hay bôi đen?
Nhưng, bên cạnh đó, cũng cần thấy rằng, gần đây có một chiều hướng rất đáng lưu ý là một số người cầm bút chỉ thấy những hạn chế, tiêu cực diễn ra trên các lĩnh vực, chỉ biết chê bai, phê phán như người ngoài cuộc mà không tìm hiểu cặn kẽ nguyên nhân, không đề xuất được những giải pháp khắc phục hiệu quả. Có không ít các nhà báo và một số tờ báo chỉ cảm thấy “hứng thú” khi viết về mặt trái, các vụ tiêu cực, các tệ nạn xã hội mà không chú trọng đúng mức tới việc phát hiện những nhân tố mới, những mặt tốt vẫn là một hiện thực nổi trội, sống động trong xã hội ta.

Đành rằng, việc chỉ viết theo lối “tô hồng” một chiều đã không còn sức thuyết phục bạn đọc, làm thui chột tính chiến đấu của báo chí. Nhưng cuộc sống cần có hai mặt: vạch mặt, phê phán, loại trừ cái xấu, đồng thời với việc phát hiện, nhen nhóm, phát huy cái tốt. Nói như thế không có nghĩa là đồng tình với ai đó, rằng: phanh phui các vụ tiêu cực trên mặt báo là tự bôi nhọ mình, “giơ lưng cho địch đấm” hoặc “tiếp đạn cho kẻ xấu từ bên ngoài bắn vào chúng ta”.

Phải thấy rằng quần chúng nhân dân không mất lòng tin vào đường lối, không mất lòng tin vào Đảng mà thực ra chỉ mất lòng tin vào một số đảng viên, cán bộ tham nhũng, suy thoái đạo đức, lối sống.

Lại cũng phải thấy rằng không phải chỉ biểu dương ca ngợi mới là cũng cố niềm tin của quần chúng. Phê phán, chống tiêu cực một cách đúng đắn với tinh thần xây dựng thì đó cũng là một phương pháp, một con đường củng cố niềm tin sâu sắc và đích thực đối với quần chúng nhân dân.

Tránh chuyển từ giáo điều kiểu này sang giáo điều kiểu khác

Thời cuộc vẫn đang trong vòng xoáy biến động lớn. Các tình huống diễn biến càng đột ngột, khó lường hơn trong điều kiện các trang điện tử, các mạng xã hội trên internet có thể gây ra những cơn bão thông tin để từ đó tập hợp lực lượng. Không ai có thể tưởng tượng được rằng cơn biến loạn chính trị - xã hội chưa từng có được báo chí phương Tây gắn cho cái tên mỹ miều “mùa xuân A-rập” bất thần nổ ra và nhanh chóng lan rộng ra toàn khu vực Bắc Phi và Trung Đông lại khởi phát từ một vụ việc như thế này: Ngày 17-12-2010, ở Tuynidi, một thanh niên bán hàng rong bị cảnh sát ức hiếp, đánh đập thô bạo, vì quá phẫn uất đã châm lửa tự thiêu. Vụ việc này đã kích động dân chúng, tạo thành những làn sóng người xuống đường biểu tình chống chính quyền. Từ Tuynidi, luồng gió nóng kỳ lạ và đáng sợ đó đã thổi thốc sang Ai Cập, Yêmen để lan nhanh ngoài sức tưởng tượng ra nhiều nước khác. Đến cuối tháng 2-2011, theo kiểu hiệu ứng đôminô, đã có tới 18/ 24 nước Bắc Phi và Trung Đông chìm đắm trong rối loạn.

Đành rằng bối cảnh chính trị - xã hội cũng như nguyên nhân khủng hoảng ở mỗi nước, ở mỗi khu vực không giống nhau, nhưng cuộc biến động lớn ở Trung Đông và Bắc Phi hiện nay làm người ta liên hệ tới bài học từ cuộc “tổng xỉ vả lịch sử” tại các nước XHCN hơn 20 năm trước đây. Đây là điều thật đáng suy ngẫm đối với những người cầm bút. Trên mặt trận tư tưởng, cần hết sức tránh chuyển từ chủ nghĩa giáo điều kiểu này sang chủ nghĩa giáo điều kiểu khác.

Nhớ lại, trong cơn lốc nóng của chủ nghĩa chống cộng tại các nước XHCN cuối những năm 80 của thế kỷ trước, báo chí và các phương tiện thông tin đại chúng chỉ chú trọng một cách khác thường vào việc phê phán CNXH. Dễ nhận thấy một sự chuyển thái cực như sau: nếu như trước đó, ngọn bút của họ quất tơi bời vào bộ mặt của CNTB, mô tả nó như một xã hội đầy tội ác và khuyết tật, còn CNXH thì được họ phết cho một lớp sơn tuyệt đẹp, thì lúc này họ dùng búa tạ để nện một cách tàn nhẫn vào những sai lầm, khuyết điểm của CNXH, còn tội ác của CNTB, nếu được đề cập cũng chỉ theo lối dùng “chổi lông đánh voi”. Đây chính là lúc cuộc chiến đấu trên mặt trận tư tưởng để giành con tim, khối óc cho XHCN bị bỏ rơi. XHCN có sai lầm, nhưng điều đó không có nghĩa rằng CNTB là tuyệt vời, là phương thuốc để chữa trị những căn bệnh của XHCN. Phê phán những sai lầm, khuyết điểm của XHCN là cần thiết, nhưng điều đó không được biến thành việc tô vẽ cho CNTB. Làm như thế, chúng ta đã chấp nhận sự “giải giáp tư tưởng” đơn phương, điều mà CNTB luôn luôn mong muốn.

“Cơ thể cường tráng” và “chiếc áo chật hẹp”?
Phát triển kinh tế thị trường và đẩy mạnh hội nhập là những nhiệm vụ trọng yếu và là một tiến trình mới mẻ. Những chiến sĩ trên mặt trận báo chí ngày càng hiểu rằng, khi phát triển kinh tế thị trường thì tính tự phát của khuynh hướng TBCN càng mạnh và nếu không có một dây cương tốt thì rất khó kiểm soát. Trong chiến lược diễn biến hoà bình đối với Việt Nam, các thế lực thù địch mơ tưởng rằng, một khi nền kinh tế thị trường đã phát triển mạnh, cùng với quá trình tư nhân hoá và tư bản hoá nhanh, thì “vòng cương toả” hiện thời sẽ mất dần hiệu lực. Lúc đó,”chiếc áo chính trị chật hẹp” sẽ bị cơ thể cường tráng của nền kinh tế thị trường xé toạc. Đấy chính là lúc sự ổn định (hay sự cân bằng tạm thời) giữa kinh tế thị trường và thể chế chính trị XHCN sẽ bị phá vỡ. Nghĩa là họ cho rằng, lúc đó không có chiếc gậy thần nào lại có thể điều khiển để tạo ra sự chung sống hoà bình giữa thể chế chính trị XHCN với nền kinh tế thị trường đã được tư nhân hoá và tư bản hoá một cách sâu rộng. Họ mơ tưởng, trên nền tảng của một nền kinh tế thị trường không còn hoạt động theo định hướng XHCN, do nhà nước đã mất khả năng khống chế và điều tiết, những “ nhân tố mới” do họ cài nắm, nuôi dưỡng sẽ xuất hiện, tạo nên một thế trận mới, một sự sắp xếp lực lượng mới, và tất nhiên, từ đó mà một thể chế chính trị mới sẽ ra đời (!). Theo đề án của “ chiến lược chuyển hoá”, một nền kinh tế thị trường tự do ắt sẽ dẫn đến một “nền tự do chính trị” như là một hệ quả tự nhiên và tất yếu, nghĩa là trên đôi cánh của nền kinh tế thị trường, quá trình dân chủ hoá sẽ được bay bổng để đạt tới” nền tự do chính trị”.

Phẩm chất dấn thân
Khi Đảng ta xác định tham nhũng là một nguy cơ lớn đối với đất nước thì tệ nạn này đã
chính thức được coi như quốc nạn.

Tham nhũng đang thực sự trở thành một trọng bệnh, và những kẻ tham nhũng đang trở thành những con "siêu vi trùng" ngày đêm gặm nhấm,đục khoét cơ thể quốc gia. Tác hại của tệ nạn này không chỉ dừng lại ở việc làm suy giảm kho của cải còn khiêm tốn, những nguồn lực vừa mới được khơi mở của đất nước mà nghiêm trọng hơn nó làm tổn hại uy tín của Đảng, thanh danh của Nhà nước, làm xói mòn niềm tin của nhân dân vào chế độ XHCN. Tham nhũng không còn chỉ là một hiện tượng thuộc phạm trù kinh tế. Nó đang phát triển thành một hiện tượng chính trị- xã hội có một sức tác động đáng sợ đến thói quen ứng xử, có thể thay đổi cả nếp nghĩ, lối sống, làm đảo lộn các giá trị, và ghê gớm hơn có thể làm lung lay cốt cách của một nền văn hoá.

Khi khẳng định tham nhũng đã trở thành một hiện tượng khá phổ biến trong đời sống xã hội, những người làm báo không thể đánh đồng bản chất, quy mô, tác hại các vụ tham nhũng lớn của những kẻ nắm giữ quyền lực với những vụ ăn chặn lặt vặt như một thói quen xấu hàng ngày nơi công sở của những công chức kém tu dưỡng, đôi khi lý do sai phạm cũng được hiểu là chỉ vì sự thúc bách của miếng cơm manh áo.

Báo chí đã đưa ra công luận không biết bao nhiêu sự việc bức xúc và đáng buồn về thực trạng chế độ trách nhiệm cá nhân không rõ ràng trong một cơ chế bùng nhùng vốn là cái nôi nuôi dưỡng thói vô trách nhiệm, đố kỵ ghen ăn tức ở. Chính là trong cái vỏ của chủ nghĩa tập thể hình thức hoặc bị biến dạng mà chủ nghĩa cá nhân tìm được đất sống lý tưởng. Đó thực sự là một cuộc chiến đấu của toàn xã hội, phải được triển khai trên nhiều cấp độ, trrên mọi lĩnh vực mà ở đó luôn cần sự có mặt của những người làm báo. Cuộc đấu tranh này đòi hỏi ở những người tham gia nhiều phẩm chất, trong đó không thể thiếu phẩm chất dấn thân. Những hành vi mua chuộc tinh vi, đe dọa trắng trợn và đặc biệt là những vụ hành hung nhà báo rất trắng trợn và trả thù hèn hạ nhằm vào các nhà báo chống tiêu cực liên tục xẩy ra trong thời gian vừa qua không thể làm cho họ mềm lòng, chùn bước. Trái lại, những ngọn bút dũng cảm cùng với sự nghiêm minh của luật pháp làm cho những thế lực hắc ám phải run sợ.

Báo chí là tấm gương soi của xã hội. Có thể nhìn thấy trình độ dân chủ, nền tảng văn hoá - tinh thần, đạo đức xã hội, khát vọng vươn tới của một dân tộc qua gương mặt báo chí. Thực tiễn đời sống quốc tế những năm qua cho thấy, trong thời đại thông tin, báo chí có thể gây nên những cơn giông tố xã hội. Làm sao khi mỗi ngày cầm tờ báo trên tay, nghe một bản tin, xem một chương trình truyền hình, truy cập vào một tờ báo điện tử..., ban đọc có thêm những thông tin cần thiết, bổ ích và lý thú, góp phần nâng cao nhận thức, bồi đắp tâm hồn, hướng về điều thiện, dám bảo vệ cái đẹp, cái tốt, quyết chống cái ác, cái xấu, để cho niềm tin vào sự thật và lẽ phải luôn là ánh sáng trong cuộc đời này.

Sáng mãi ngọn lửa chiến đấu trong tim những người cầm bút!

Hồ Quang Lợi