© Lộc Vừng Việt Nam, 2-6-2011 -- Tôi có một vài suy nghĩ để góp cùng mọi người. Thoạt nghe, có thể dễ bảo "Lại dậy dỗ chi đây". Quả thực tôi không dám có ý đó, mà nghĩ gì nói đấy thôi.
Trước tiên, nói về khái niệm văn minh, chỉ có thể đúc kết được vài ý lớn như sau.
Văn minh trước hết có một kích thước cực kỳ quan trọng là sự kiềm chế. Ham muốn ai cũng nhiều, nhưng biết kiềm chế là điều ai cũng phải học. Một lúc nóng giận. Một lúc bất cần đời. Một khoảnh khắc thả mình trôi theo sự thèm muốn vô lối... Những khoảnh khắc như thế vẫn bắt ta phải đối mặt thường xuyên. Không kiềm chế được, có lẽ sẽ không thể có cái gọi là văn minh.
Kích thước thứ hai, cũng vô cùng quan trọng, và gọi tên cũng ngắn gọn. Đó là: sự khoan hòa. Sự khoan hòa trước tiên phải nói tới giá trị nhân văn là biết lắng nghe, biết chấp nhận ý kiến không giống mình, biết cân nhắc xem xét lại bản thân và lập luận mỗi khi bắt gặp những lời, hành động, suy nghĩ mà tự bản thân mình không cho là giống mình, không đồng tình và thậm chí không thích thú.
Không phải điều khác biệt nào cũng đúng (vì chúng ta cũng có nhiều ý kiến đúng chứ!). Nhưng ngay cả khi đó, việc khoan hòa, điềm tĩnh suy xét cũng giúp cho chúng ta hiểu: Người đối diện mắc lỗi logic nào, nó là cố tình hay chỉ là vô ý, là nền móng hay chỉ một sự thoảng qua... Làm được việc ấy, sống chung với những tư tưởng khác biệt không còn là nỗi khổ. Nó có thể là niềm vui chứ. Tìm kiếm niềm vui trong trường hợp hướng tới sự văn minh này hẳn cũng phải học! Các bạn có đồng ý không?
Kích thước thứ ba, đang nổi lên ngày một rõ hơn, đó là: Phù hợp lợi ích chung cộng đồng. Bạn có thể có đủ hai kích thước đầu tiên, thế là bạn đã văn minh lắm rồi! Tuy vậy, thế giới vẫn vận động, chuẩn mực tư duy và văn hóa đã ngày một nâng cao hơn. Kích thước thứ ba này xuất hiện là đáp ứng cái cao hơn đó!
Khi bạn đủ hai phẩm chất trên, một ngày nào đó bạn có nhiều người bạn sang trọng, quý phái. Bạn có những phẩm chất cá nhân khiến tự bạn thấy hài lòng với cuộc sống riêng. Thế còn xung quanh thì sao?
Điều gì xảy ra nếu bạn sống giàu sang, đủ hết mọi thứ, và ngày ngày thụ hưởng những thứ đắt, quý giá... nhưng người hàng xóm đối diện của bạn lo chạy ăn từng bữa. Đứa trẻ nhà ấy không có cả đôi dép lành. Họ phải chạy vạy cứ mỗi tháng vài lần để vay mượn những món tiền vặt từ ốm đau, học hành tới ki-lô gạo?
Nếu bạn không đủ sự hỷ xả, bạn không thể có thiện tâm để giúp họ điều mà với họ là quá khó, trong khi đối với bạn là quá dễ liệu bạn có còn dũng cảm gọi mình là "văn minh"? Bạn thấy một đức ông chồng say rượu và đánh vợ ở nhà kế bên, mà bạn không buồn cả lên tiếng, liệu sự im lặng đó là văn minh?
Tôi nghĩ chúng ta sẽ có câu trả lời giống nhau. Nhưng chỉ giống ở mặt nhận thức mà thôi. Để nó trở thành câu trả lời trong cuộc sống, ta tự dạy mình và luôn cần cả những tấm gương cuộc đời dạy bảo thêm nữa.
Bây giờ cho tôi hỏi: Vậy những kích thước văn minh trên có liên quan tới nhịp điệu và sự bền vững của một nền kinh tế không? Tôi tin hầu hết sẽ trả lời được (và hy vọng sẽ có người giúp tôi trả lời ở phần Trao đổi). Thế tạo sao những kích thước ấy lại khó khăn tồn tại trong nền kinh tế của chúng ta hiện nay? (Tôi cũng tin sẽ có nhiều người trả lời được)
Tôi sẽ lắng nghe các ý kiến với sự thực hành văn minh cao nhất. Xin cảm ơn!
Xin phép bổ sung ví dụ minh họa. Nếu có gì không phải cũng mong quý vị hoan hỉ cho.
ReplyDelete1. Ông Ernst Muldashev, tác giả bộ sách "Chúng ta thoát thai từ đâu" có nêu một định luật mà tôi tuyệt đối tin tưởng: Dù trong xã hội nào, bối cảnh nào, tôn giáo tín ngưỡng nào thì người tốt vẫn luôn là người tốt. Khái niệm người tốt bất biến với không gian và thời gian.
2. Đây là câu chuyện nhà Phật, may mắn có được nghe kể nhưng tiếc là không nhớ được chính xác tên nhân vật.
Chuyện rằng, có vị quân vương cả đời sống nhân hậu, làm việc thiện, tu nhân tích đức, sắp thành công quả. Tới gần lúc lâm chung, đáng lẽ quân vương sẽ được thành chính quả, về với cõi Phật. Nhưng, vào lúc quân vương sắp băng hà, vị quan thân cận đang quạt hầu đã sơ xuất để quạt chạm vào mặt quân vương. Quân vương nổi giận, uất khí trào dâng. Ôi thôi, công lao tu tập cả đời bỗng chốc tan biến. Chưa hết, cơn giận dữ còn khiến vị quân vương biến thành một con mãng xà đen, nằm ngay dưới ngai vàng. Duyên lành chưa dứt, Đức Phật Thích Ca hay chuyện, liền cử đức An Nan xuống ngay cung điện của quân vương hóa giải kiếp nạn. Cuối cùng, quân vương cũng được trở lại với hình hài con người và tiếp dẫn về Tây phương cực lạc.
Không kiềm chế được cơn giận đáng sợ vậy đấy.
Từ chuyện của Dũng, tôi còn nghĩ: việc học kiềm chế không hề đơn giản. Tự ngẫm, bản thân tôi trong đời mình cũng vô số lần mất kiềm chế, cả khi vô thức lẫn khi biết rõ mình đang mất kiềm chế. Nếu coi tỷ lệ là 50:50, thì đáng lẽ ra tối thiểu có thể bớt được một nửa sự mất kiềm chế trong khi vẫn đang biết mình tạo nghiệp chướng cho chính mình. Thật chẳng đáng tiếc lắm sao!
ReplyDeleteXin được thứ lỗi khi tôi có thắc mắc: Liệu một người có kiềm chế được hay không khi bi người khác xỉ vả, lăng nhục mình trước mặt đông người? Vì rằng người tốt có thể có lúc nào đó bị lăng mạ không phải vì ham muốn dành cho mình. Nếu người đó nổi nóng lên, ít nhất là mắng lại đối phương hoặc hơn là có thể dùng sức mạnh của bản thân để tự bảo vệ mình thì tôi cho đấy là phản ứng bình thường. Khi đó phản ứng đó có còn được gọi là văn minh.
ReplyDeleteCâu hỏi chính đáng quá đi chứ. Tôi nghĩ rằng, người đó có quyền phản ứng. Không ai gọi đó là phi văn minh. Vấn đề, lợi ích của việc phản ứng nằm ở chỗ sau khi phản ứng mọi chuyện có theo chiều hướng tốt hơn hay không?!
ReplyDeleteBạn còn nhớ Hàn Tín chứ? Cuối cùng ai lên Tể Tướng?
Thế hành động "luồn trôn" bây giờ gọi là hèn nhát, hay được coi là sự khôn ngoan của kẻ anh hùng?
Việt Vương Câu Tiễn nữa?
Những bậc anh hùng kiềm chế được bản thân, nhưng những người bình thường thì thực hành việc kiềm chế tôi thấy cũng khó.Nhưng tôi thấy khoan hòa và phù hợp với cộng đồng còn khó hơn.
ReplyDeleteĐơn giản như việc ta đi đường, ta đang vội mà phải nhường đường cho những người vi phạm luật giao thông hay là ta cũng chen để cố gắng đến chỗ hẹn đúng giờ, ta có giữ được sự khoan hòa không. Những điều không dễ để thực hành.
Bạn Kiên Cường nói phải. Thế nên số người văn minh mới ít!
ReplyDeleteThis comment has been removed by the author.
ReplyDelete